Bugün Yeni
Olanlar

Arşiv

DSWS Hakkında
DEUK Hakkında
Yardım

DİĞER DİLLER
İngilizce
Almanca
Fransızca
İtalyanca
İspanyolca
Portekizce
Lehçe
Çekce
Rusça
Sırp-Hırvat dili
Endonezyaca
Singalaca
Tamilce

ANA BAŞLIKLAR

Dünya ekonomik krizi, kapitalizmin başarısızlığı ve sosyalizmin gerekliliği
SEP/DSWS/TEUÖ bölgesel konferanslarında kabul edilen karar önergesi

Bush, Türkiye’ye Irak’ta PKK’ya saldırması için yeşil ışık yaktı
Türk-Kürt çatışmasındaki tarihsel ve siyasi sorunlar

Asya’da tsunami: neden hiçbir uyarı yapılmadı

Mehring Books’tan yeni bir kitap: Amerikan Demokrasisinin Krizi: 2000 ve 2004 Başkanlık seçimleri

Livio Maitan (1923-2004):
eleştirel bir değerlendirme

Yazıcıya hazırla

Türkiye: Uluslararası Af Örgütü demokratik haklara yapılan saldırıları belgeliyor

Sinan İkinci
4 Mart 2008
İngilizce’den çeviri (8 Şubat 2008)

Uluslararası Af Örgütü, 14 Ocak’ta, Türk hükümetine hitaben, bu ülkede insan haklarının durumuyla ilgili olarak yaşanan ciddi sorunlara ışık tutan bir memorandum yayımladı. Memorandum yalnızca sürüncemede bırakılan başlıca insan hakları sorunlarının üzerine gidilmediğini belirtmekle kalmıyor, fakat aynı zamanda durumun giderek kötüleşmekte olduğunun da altı çiziyor.

Af Örgütü’nün memorandumu, işkence ve kötü muamelenin kullanımı ve bu tür suçları işleyenlerin cezalandırılmamalarıyla ilgili olarak, Türkiye’de yapılmış olan son yasal değişikliklerin yol açtığı olumsuz etkileri vurguluyor. Örneğin Terörle Mücadele Kanunu’nda 2006 yılının Haziran ayında yapılan değişikliklerle, gözaltına alınan kişilerin avukat yardımından yararlanma hakkının 24 saat süresince ertelenebilmesi öngörülürken, 2007 yılının Haziran ayında Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu’nda yapılan değişikliklerle polise çok geniş yeni yetkiler tanınmış durumda.

Bu yasa, polise, dur emrine uymayarak kaçan şüphelilere ateş etmesine izin veriyor. Ayrıca, polis şimdi artık, hem her Türk vatandaşının parmak izini alma (nüfus cüzdanı, ehliyet veya pasaport almak için başvuran herkesin polis tarafından parmak izinin alınması zorunlu hale gelmiş durumda) hem de bir suçun işlenmesini önleyeceğine dair makul bir sebep olduğuna kanaat getirmesi durumunda, şüphelileri ve araçları durdurma hakkına sahip. Yetkililer aynı zamanda toplanan dijital parmak izlerini 80 yıl süreyle sistemde saklama hakkına da sahipler.

Bundan başka, bu yasa, polisin bir gecikmenin soruşturmayı aksatacağına inanması durumunda, bir mahkeme kararı olmaksızın ve mahalli idarenin vereceği yetkiyle, insanların kişisel eşyalarını ve üstlerini aramasına izin veriyor.

DSWS, 14 Temmuz 2007’de yayınlanan bir makalede [http://www.wsws.org/tr/2007/jul2007/amne-j31.shtml] şunu öne sürmüştü: "Bu koşullar altında beklenebilecek tek şey, Türkiye’de işkencenin, diğer tür kötü muamele uygulamalarının, cinayetlerin ve zorla kaybetmelerin hızla artış göstermesi olabilir." Af Örgütü’nün memorandumu bu öngörüyü açık bir biçimde doğrulamaktadır. Polisin yetkilerindeki artışla birlikte, polis vahşeti vakaları da hızlı bir artış gösterdi.

Memorandum, gerek gözaltında tutulurken gerekse gösterilerde, cezaevlerinde ve tutuklu ve hükümlülerin nakilleri esnasında meydana gelen kimi korkunç işkence ve diğer türden kötü muamele örneklerini içeriyor.

Örneklerden biri 2007 yılının Ağustos ayında İstanbul’da bir polis karakolunda gözaltında tutulurken, görevli polis memurlarından birinin tabancasından çıkan kurşunla vurularak öldürülen, Nijeryalı sığınmacı Festus Okey. Uluslararası Af Örgütü, bir polis memuru hakkında kasten adam öldürmek suçuyla dava açılmış olmasına karşın "akılda kalan birçok sorunun bulunduğunu" yazıyor. Memorandumda, "Sorgu sırasında herhangi bir kayıt yapılmadığı ve önemli bir delilin, yani Festus Okey’in vurulduğu anda üzerinde olan gömleğin, polis memurları tarafından yok edildiği anlaşılmaktadır," deniliyor.

Bir başka örnek, ağırlıklı olarak Kürtlerin yaşadığı Diyarbakır şehrinde, 2006 yılının Mart ayında yapılan gösterilerle ilgili: "2006 yılının Mart ayında Diyarbakır merkezinde yapılan ve şiddet olaylarının yaşandığı gösteriler sırasında on kişi ölmüş ve olayların ardından çok sayıda işkence ve diğer türden kötü muamele iddiası ortaya atılmıştır. Olaylar sırasında gözaltına alınan çocuklarla görüşen bir Uluslararası Af Örgütü heyeti, çocukların iddialarının güvenilir ve tutarlı olduğunu tespit etmiştir. Buna karşın, olayların üzerinden 21 aydan fazla bir süre geçtikten sonra, gösteriler sırasında ortaya çıkan zararla ilgili olarak yalnızca halktan 463 kişi hakkında kovuşturma yapılmıştır. Polis hakkında ise tek bir kovuşturma bile başlatılmamıştır."

2007 yılının Eylül ayında Tunceli’de Bülent Karataş’ın vurularak öldürülmesi, yine 2007 yılının Eylül ayında Van’da bir köylünün, Ejder Demir’in vurularak yargısız infaz edilişi dahil, güvenlik kuvvetlerinin sivilleri öldürdüğü başka bir çok örnek var. Polis bu tür vakalarda genellikle, öldürülen kişinin dur uyarısına uymadığı için öldürme olayının meydana geldiğini söylüyor.

İşkence altında alınan ifadelerin kullanılması Türk yargısının bir geleneği olagelmiştir ve durum böyle olmaya devam etmektedir: "2007 yılının Haziran ayında, Mehmet Desde ve diğer yedi kişi, Bolşevik Parti (Kuzey Kürdistan/Türkiye) adlı bir örgütle bağlarının olduğuna dair kanıtlanmamış suçlamalar temelinde mahkûm edildiler. Bu parti şiddete başvurmamış veya şiddeti savunup teşvik etmemiş bir örgüttür. Mehmet Desde’nin mahkûmiyet kararı esas olarak işkence altında alındığı öne sürülen ifadelere dayandırılmıştır."

İnsan haklarını savunan örgütler ve bu konuda öne çıkmış olan insanlar, ölüm tehditlerini ve fiziksel saldırıları da içeren ciddi engellerle ve baskılarla karşı karşıya kalıyorlar. Af Örgütü’nün memorandumunda şöyle deniyor: "İnsan hakları savunucuları, avukatlar, polis ve diğer kolluk kuvvetlerinden gelen tehdit ve yıldırmalara maruz kalmakta; izlenmekte; hareket özgürlükleri ve soruşturma yapma özgürlükleri kısıtlanmakta; hapse atılmakta ve öldürülmektedir. Sivil toplum örgütlerinden gelen görüşme talepleri hükümet tarafından göz ardı edilmiş ve bu örgütleri kapatmaya yönelik girişimlerde bulunulmuştur. Kötüleşen durum, insan hakları savunucularının konumunu daha da zayıflatmayı hedefleyen resmi açıklamalarla daha da olumsuz bir hale gelmiştir."

Bu durumun, faşistlerden ve kendini açıkça ve gururla "solcu milliyetçiler" olarak adlandıran bir kısım "sol" Kemalist-Stalinistlerden kaynaklanan saldırılarla daha da kötüye gittiğini eklemek gerekir.

Memorandum, aynı zamanda, İstanbul Valiliği’nce, gey, lezbiyen, biseksüel ve transseksüellerin örgütlendikleri bir dernek olanLambda İstanbul’un kapatılmasına yönelik çabalarına işaret ediyor. "Valilik, dernek hakkındaki kovuşturmayı, örgütün ‘ahlaka ve yasalara aykırı davrandığı’ gerekçesine dayandırmaktadır." İstanbul valisi dahil, bugünkü valilerin ezici çoğunluğu, ülkeyi beş seneyi aşkın bir süredir yönetmekte olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümeti tarafından atanmış olan İslamcılardan oluşmaktadır. Lambda İstanbul’un kapatılmasına yönelik bu girişim, iktidardaki İslamcıların ifade özgürlüğü ile ilgili olarak bütünüyle iki yüzlü tutumlarının bir başka örneğini oluşturmaktadır.

2006 yılında olduğu gibi, geçen yıl da yüzlerce gazeteci, yazar, yayıncı, akademisyen, çevirmen, insan hakları savunucusu, sanatçı, politikacı ve örgüt mahkeme önüne çıkarıldılar. Bunlardan bazıları mahkûm oldu. Memorandum, son derece doğru bir biçimde şu saptamayı yapıyor: "Bu, hem bazı vakalarda yasal mevzuattaki eksikliklerden hem de yasaların hakim ve savcılar tarafından keyfi bir biçimde uygulanmasından kaynaklanmaktadır." Bununla birlikte, memorandum bunun temelinde yatan nedeni belirtmekten kaçınıyor: Türk ordusunun başını çektiği ve burjuva partileri (hem sağcı hem de sözde "solcu" olanları) ve haber medyası tarafından körüklenen milliyetçilik ve şovenizm ortamı. Böyle bir ortamda, faşist ve İslamcı unsurların egemenliği altındaki savcılar ve polis gücü, ülkedeki ifade özgürlüğünü boğmaya devam ediyorlar.

Uluslararası Af Örgütü, bu son memorandumunda "Türk Ceza Kanunu’nun 301. Maddesinin kaldırılması çağrısını" yineliyor. Ne var ki, 301. Maddeyi ifade özgürlüğünün önündeki tek ya da hatta başlıca engel olarak görmek yanıltıcı olacaktır. Türkiye’de 301. Maddenin kaldırılması durumunda onun yerini alabilecek iki düzineye yakın başka yasa ve hüküm bulunmaktadır.

Uluslararası Af Örgütü, tehlike altında olabilecekleri ülkelere zorla geri gönderilen mültecilerin ve sığınmacıların trajedisinden de söz ediyor. "Temmuz ayında 135 Iraklı, sığınma başvurularının reddedilmesinin ardından Irak’a geri gönderildiler. Uluslararası Af Örgütü, gerek bu ülkede yaşanan aşırı şiddet ve istikrarsızlık nedeniyle, gerekse insan hakları ihlallerinin yaygınlığı nedeniyle Irak’a yapılan bütün geri gönderme uygulamalarına karşı çıkmaktadır. Birçok Iraklı sivil, silahlı gruplar, koalisyon güçleri ya da silahlı suç çeteleri tarafından, kuzey Irak da dahil olmak üzere, ülkenin değişik yerlerinde öldürülmüştür."

ABD’nin Irak’ı canice işgal etmesinin bir sonucu olarak, her ay tahminen 60.000 Iraklı, sığınacak bir yer bulabilmek için evlerini terk ediyor ve bunların bir çoğu Türkiye’yi, Avrupa’ya giden yolda bir sıçrama tahtası olarak kullanıyorlar. Ancak tek neden Irak savaşı değil. Kuzey Afrika ile güney Avrupa arasıda kalan bölge -Akdeniz ve Ege denizleri- başka ülkelere göçmeye ya da iltica etmeye çalışanlar için ana geçiş yolu ve odak noktası konumunda. Bu dalganın itici gücünü ise esas olarak, ekonomik mahrumiyet, derinleşen toplumsal ve ekonomik eşitsizlik, aşırı yoksulluk ve sefalet oluşturuyor.

Af Örgütü’nün memorandumu, aynı zamanda, bir hücre tipi sistem üzerinde biçimlendirilmiş olan F-Tipi hapishanelerin durumuna da ışık tutuyor. Memorandum özellikle bu hapishanelerdeki yönetim anlayışına "tutuklu ve hükümlülere ağır ve keyfi disiplin cezaları verilmesinin ve tecrit uygulamalarının," damgasını vurduğuna işaret ediyor. Buna karşılık raporda, Türk ordusu tarafından, kuzey Irak’taki PKK (Kürdistan İşçi Partisi) hedeflerine karşı, Amerikan emperyalizminin gözetimi altında başlatılan son sınır ötesi harekâtları ile birlikte, F-Tipi hapishanelerde yapılan insan hakları ihlallerinin sayısının da birden bire artış göstermiş olduğundan söz edilmiyor.

Aynı zamanda bakınız
Makalenin İngilizce orijinali
(8 Şubat 2008)

Profesör Yayla Türkiye’nin kurucusunu eleştirdiği için mahkûm oldu
( 20 Şubat 2008)

Türkiye’nin Ege kıyılarında batan teknede çok sayıda göçmen boğularak öldü
( 4 Ocak 2008)

Türkiye: İfade özgürlüğüne yönelik saldırılar sürüyor
( 20 Aralık 2007)

Uluslararası Af Örgütü’nün Türkiye üzerine raporu: işkence olaylarının failleri cezalandırılmıyor
( 31 Temmuz 2007)