|
DSWS : DSWS/TR : Haber ve Analiz
Yazıcıya hazırla
Sri Lanka: işsiz gençler DSWS’ye konuştular
Priya Darşana Meddawatta
8 Aralık 2005
İngilizce’den çeviri (24 Kasım 2005)
Sri Lanka devlet başkanlığı seçimleri öncesindeki kampanya sırasında, seçimi kazanan Sri Lanka Özgürlük Partisi’nin (SLFP) adayı Mahinda Rajapakse önümüzdeki altı yıl içinde 2,4 milyon yeni iş yaratma sözü verdi. Rakibi, Birleşik Ulusal Parti (UNP) adayı Ranil Wickremesinghe de vaat konusunda onun gerisinde kalmayarak "milyonlarca" yeni iş yaratacağını vaadetti. Sri Lanka’nın kronik işsizlik sorununun altında en fazla ezilen toplumsal katman olan işçi sınıfı gençliği ile yaptığımız görüşmeler bu vaatler konusunda çok yaygın şüphelerin ve güvensizliğin olduğunu ortaya koydu.
Aşağıda yer alan görüşmeler Sri Lanka’nın başkenti Kolombo’nun Grandpass bölgesinde yaşayan işsiz ya da geçici-yarı zamanlı işlerde çalışan gençlerle yapıldı. Kolombo, ülkenin her köşesinde yaşanan toplumsal kutuplaşmayı çarpıcı bir biçimde sergiliyor. Aşırı kalabalığın, işsizliğin kronik olduğu ve toplumsal sorunların devasa boyutlara ulaştığı varoşların hemen biraz ilerisinde lüks evler, beş yıldızlı oteller ve modern süper marketler yer alıyor.
Grandpass, şehirdeki en yoksul bölgelerden biri. Sokaklarında dizili evlerin ortalama büyüklüğü 10 metrekareden küçük. Bu evlerin çoğu iki aile tarafından paylaşılıyor. Arada az sayıda, Ortadoğu’da iş bulabilmiş ve bir miktar para biriktirebilmiş olan kişiler tarafından yaptırılmış küçük iki katlı evler var. Buna karşılık en yoksul insanlar boş arsalarda tahta ve teneke plakalarından yapılmış yoksul barakalarda yaşıyorlar. Kanalizasyon ve gerekli hizmetlere ulaşım mevcut değil. Şiddetli yağmur yağdığı zaman, bölgedeki dar sokaklar sularla doluyor ve evler sürekli olarak su baskınına maruz kalıyor.
24 yaşında genç bir erkek olan ve evinin önündeki küçük bir dükkanda el yapımı süzgeçler satarak güçbela geçimini sağlayan Suranga, Sosyalist Eşitlik Partisi (SEP) veDünya Sosyalist Web Sitesi’nden bir ekibin görüştüğü Grandpass sakinleri arasında yer alıyordu. Yoksulluğun ve işsizliğin içinde bulunduğu duruma nasıl yol açtığını anlattı:
"Lisede ileri matematik bölümünü bitirdim. İki kez üniversite sınavına girdim. Tutturduğum puanlar üniversiteye girebilmem için gerekenden birkaç puan az geldi. Üç ya da dört yıl boyunca bir iş bulmaya çabaladım, ancak boşuna. Benim babam bir işçi ve ailemizdeki beş çocuğun eğitim giderlerini karşılamak zorunda. Annem ve babam bir bilgisayar kursuna gidebilmem için gereken büyük miktarda parayı, on binlerce rupiyi nereden bulabilirler?
"Mahinda [Rajapakse] ve Ranil [Wickremesinghe] istihdam sağlama konusunda bol bol vaatlerde bulunuyorlar. Verdikleri sözleri yerine getirebilseler bile, bu ülkedeki işsizlik sorununu çözmek için yeterli olacak mı? Her yıl 300.000 ile 400.000 arasında insan liselerden ve üniversitelerden mezun oluyor ve emek piyasasına giriyor. Bunlar sadece yeni iş aramaya başlayanlar. Bir şeyden eminim - iş sağlama konusunda verilen sözler tutulmayacak.
"Bir başka arkadaşımın yardımıyla süzgeçler yapıyorum ve bunları dükkanlara veriyorum. Bunları pazarlamak güç bir iş. Kimi aylar kazandığımız paranın bir haftalık harcamalarımızı bile karşılamadığı oluyor."
Suranga’nın söyledikleri genç insanların karşı karşıya oldukları işsizlik krizinin boyutlarına işaret ediyor. Bu yıl üniversite sınavına giren yaklaşık 200.000 adayın yüzde 50’sinden fazlası bir üniversiteye girmeye hak kazandı. Ne var ki ücretsiz eğitim sistemine ayrılan bütçe kaynaklarında yapılan kısıntılar sonucunda bunlardan sadece 16.500’ü üniversiteye kaydını yaptırabildi. Üniversiteden mezun olsalar bile çok sayıda genç işsizler ordusuna katılıyor.
Sri Lanka’da 2003-04 yıllarında resmi işsizlik oranı yüzde 8,9 oranında olmasına karşın, gerçek oran bundan çok daha fazla. Sayım ve İstatistik Dairesi (SİD) haftada bir saat süreyle çalışıyor olsa bile bu kişiyi işsiz saymıyor. Aynı zamanda işten çıkarılmış ama hâlâ bir işte çalışıyormuş gibi görünen insanlar da var.
15-18 yaşındaki gençler arasında işsizlik oranı yüzde 36. Kısa bir süre önce yayımlanan bir Merkez Bankası araştırmasına göre 19 ile 24 yaş arasındaki gençlerin yüzde 30’u bir işe sahip değil. İşsizlerin yüzde 40 ile 50’si arasında değişen bir bölümü okulda sadece 5. ile 10. sınıf arasında eğitim görmüş olanlardan oluşuyor.
Grandpass’a bağlı bir yerleşim yeri olan Gemunu Mawatha’da yaşayan, yirmili yaşlarının ortasında, işsiz biri olan Fazal şunları söyledi: "Üniversitede iyi notlar aldım ve bir işim yok. Geçen yıl yapılan seçimlerde UPFA [SLFP’nin ve Janatha Vimukthi Peramuna’nın (JVP) en önemli bileşenlerini oluşturdukları Birleşmiş Halkların Özgürlük İttifakı] üniversite mezunlarına 45.000 adet iş sağlamayı ve bizim durumumuzdaki insanlara başka birçok şeyi vaat etti. Size soruyorum, verdikleri sözleri tuttular mı? Bir iş bulabilmek için başvurulabilecek her yere, herkese başvurdum. Açılan her türlü kadroya ve yayınlanan her iş ilanına başvurdum. Milletvekilleriyle, bakanlarla konuştum, ancak hâlâ işsizim.
"İstihdam yaratma konusunda verilen bu beş para etmez sözlere ek olarak, devlet başkanı adayları temel tüketim mallarının fiyatlarını aşağıya çekmek üzere gerekli fonları yaratacaklarını vaat ettiler." Fazal kızgınlıkla sordu, "Bunu neden yıllar öncesinde yapmadılar ki?"
2000 yılında yapılan Sri Lanka Ulusal Gençlik Araştırması (SLGA), herhangi bir işleri olmadığından 20 ile 29 yaşları arasındaki gençlerin mali olarak hâlâ anne ve babalarına bağımlı olduklarını belirledi. Bu yoksulluğun sonuçlarından biri çok sayıda insanın evlenememesi oluyor.
35 yaşındaki İfthikar özel ders vererek hayatta kalıyor. İfthikar, Grandpass’da yaşayanların çoğunun geçici işçi, küçük çaplı satıcı ya da sokak satıcısı olduklarını anlattı. Bu bölgede yaşayan kadınlar hizmetçi olarak Ortadoğu ülkelerinde iş bulmaya çalışıyorlar ve aileleri bunların gönderdikleri para sayesinde hayatta kalıyor. Çok sayıda işsiz genç kadın ve erkek, hayatta kalabilmek için, uyuşturucu dağıtımı türünden yasadışı işler yapmak zorunda kalıyorlar. İnsanların kiralık katil ya da gangster olarak hayatlarını kazanmaları da söz konusu oluyor. Yoksulluk kimi kadınları fahişelik yapmaya zorluyor.
Anomi 27 yaşında işsiz bir kadın. Liseden mezun olana kadar okumuş, fakat okulunun sunduğu olanakların sınırlı olması nedeniyle üniversite sınavını kazanamamış. Öğrenim masraflarını karşılamaya yetecek miktarda parası yok. Anomi, SEP ekibine şunları anlattı: "Ailem yedi kişiden oluşuyor. Ben yaşça en büyük olanlarıyım ve diğerlerinin ihtiyaçlarını karşılamam gerekiyor. Dolayısıyla evlenmem söz konusu değil. Ailemin hayatta kalmasını sağlamak için çok sayıda karanlık işlere karıştım. Bunun sonucunda bir keresinde hafızamı yitirdim ve psikiyatrik tedavi görmek zorunda kaldım."
Bölgede yaşayan bir başkası şöyle dedi: "Ben Ampara’lıyım ve Kolombo’ya sekiz yıl önce iş bulmak amacıyla geldim. Garsonluk yaptım. Hiçbir otel beni üç aydan fazla süreyle çalıştırmadı. Eğer bir otel çalışanı maaşında birkaç rupilik bir artış yapılmasını isterse, kendisine anında kapıyı gösteriyorlar.
"Beş yıl önce evlendim ve iki çocuğum var. Çocuklarım okula gitmiyorlar. Grandpass’a bağlı Babapullewatta’da yoksul bir mahallede, ülkenin savaşta yıkıma uğramış olan doğu bölgesinden gelen bir gençle birlikte kirada oturuyorum. Mahallemizde hem doğundan hem de iç dağlık bölgelerdeki plantasyon alanlarından gelmiş olan yüzlerce genç var. Orada bu gençlere iş yok."
Mahalle berberi olan 55 yaşındaki Çandradasa, 1980 yılının Temmuz ayında yapılan genel greve katıldığı için UNP hükümeti tarafından nasıl işten çıkarıldığını anlattı. "Greve gitmek hakkımızdı ancak en sonunda işten çıkarıldık. O zamandan bu yana hayatta kalabilmek için çok sayıda geçici iş yaptım. Eğer bir sürekli işim olsaydı o zaman emeklilik yaşına geldiğimde emekli maaşı alabilirdim. Bizim sorunlarımıza hiçbir hükümet bir çözüm bulamaz."
SEP kampanya ekibi aynı zamanda 12 yaşındaki, bir otelde mutfak işçisi olarak çalışan Nimal’le de görüştü. Çocuk emeğinin kullanımı çok yaygın. Nimal şunları anlattı: "Okulda sadece 4 yıl okuyabildim. İki yıla yakın bir süre önce babam yerel bir suç çetesine karıştığı suçlamasıyla hapse atıldı. Ailemde benden daha küçük olan üç çocuk daha var. Annem komşu evlerde hizmetçi olarak çalışıyor ve başka birçok geçici işte çalışıyor. Ancak kazandığı para bizlerin geçimini sağlamak ve okul giderlerimizi karşılamak için yeterli değil, dolayısıyla ben de çalışıyorum.
"Altı ay önce bir başka otelde çalışıyordum. Bana günde sadece 50 rupi [$0.50] veriyorlardı. Bu otelde gündelik olarak 75 rupi alıyorum. Evim yakında ancak eve ayda bir kez bile gitme olanağım olmuyor. Uyuduğum beş, altı saatin dışında bütün gün çalışmak zorundayım."
Grandpass gibi bölgelerde yaşanan işsizlik, sömürü ve korkunç yaşam koşulları Sri Lanka egemen sınıfının, ülkenin bağımsızlığını kazanmasının 58. yıldönümünde, emekçi halkın karşı karşıya olduğu toplumsal sorunların hiçbirine yanıt verecek durumda olmadığını ortaya koyuyor. Birbirini izleyen UNP ve SLFP hükümetleri, kitlelere Uluslararası Para Fonu’nun ve Dünya Bankası’nın serbest piyasa politikalarını dayattıklarından, özellikle son 25 yılda toplumsal eşitsizlik büyük artış gösterdi.
Mahinda Rajapakse’nin yeni hükümeti de bir çözüm sunmayacak. Bu hükümet daha şimdiden uluslararası sermayenin ve Sri Lanka büyük sermayesinin son taleplerini karşılamak üzere harekete geçerken seçimde vermiş olduğu sözleri rafa kaldırmaya başladı bile.
Sayfanın başı
Okuyucularımız: DSWS yorumlarınızı bekliyor. Lütfen e-posta gönderin.
Telif Hakkı 1998-2017
Dünya Sosyalist Web Sitesi
Bütün hakları saklıdır
|
