Evropa Ide Prema Vojnoj Nezavisnosti
Chris Marsden
5. juna 1999.
Odluka da se uspostavi temelj za Evropske Snage za Brzo Djelovanje koje bi funkcionisale nezavisno od NATO-a je va�an izra�aj o sve većim razlikama sa SAD-om.
Cilj plana, usvojenim na nedavnom vrhunskom sastanku najvećih predstavnika vlada Evropskog Saveza (EZ) u Cologne-u, je bio da se članicama 15 dr�ava da "mogućnost za autonomno djelovanje, potpomognuto jakim vojnim snagama." On ima sve odlike kompromisa, �to je bilo nu�no zbog suprotnih stavova raznih evropskih sila.
17. novembra pro�le godne, evropski ministri vanjskih poslova i odbrane su zavr�ili dvodnevnu konferenciju u Rimu na kojoj su se suglasili o potrebi pojačanja evropskih vojnih sposobnosti, ali bez prekidanja udru�enja sa NATO-om. Pored Francuske, Britanija je bila jedna od prvih koja je zvala za vojno pojačanje. Ali kao najuporniji saveznik SAD-a, isto tako je glavni branitelj neprestanog NATO-vog postojanja. Na drugu stranu Njemačka, iako vojno nejaka, sna�no podr�ava EZ da osigura kontrolu nad svojom vojnom budućnosti. Nedavno je novopostavljeni predsjednik Evropske Komisije Romano Prodi paradirao ideju o jedinstvenoj evropskoj armiji. Ovo su odobrili Njemačka i Francuska dok je to Britanija odbila, odr�avajući suprotne pozicije u EZ-u.
Dovođenje evropske vojne snage pod direktnu kontrolu EZ-a također stvara probleme za zemlje koje nisu članice, kao Turska, i za nesvrstane zemlje (članovi koji ne pripadaju NATO-u niti Zapadnom Evropskom Savezu)--Irska, Finska, �vedska i Austrija.
Posljednja izjava poslije samita u Cologne-u sadr�ava popu�tanje svim ovim stavovima. Sla�e se sa raspu�tanjem Zapadnog Evropskog Saveza iduće godine i sa preno�enjem svojih Evropskih Snaga za Brzo Dijelovanje pod kontrolu EZ-u. Međutim, u stavu prema nesvrstanim zemljama, izostavljaju Artikal 5 od povelje Zapadnog Evropskog Saveza koji garantuje zajedničku odbranu.
Javier Solana, generalni sekretar NATO-a, će popuniti novo mjesto EZ visokog predstavnika za vanjske zajedničke poslove i sigurnost. On je izabran prije njemačkog i francuskog kandidata--Zamjenika Ministra Vanjskih poslova Gò nter Verheugen-a i Ministra Vanjskih Poslova Hubert V¾drine-a--zato �to SAD i Britanija imaju povjerenja u njega za njegovu ulogu u sada�njoj balkanskoj krizi. Njegov zamjenik će da bude francuski ambasador EZ-a, Pierre Boisseau, i ironično, nećak Generala Charlsa de Gaulle-a koji je izveo Francusku iz NATO-a 1966.
Solana će predsjedavati nad pojačanim aparatom za stvaranje EZ polisa koji će se uspostaviti u Brussels-u. Ovo će sadr�avati 20-članova novog odijeljenja za planiranje i stalni komitet ministarstva vanjskih poslova i odbrane predstavnika 15 dr�ava članica EZ-a. Ovo novo tijelo će biti zadu�eno da nadgleda razvoj mogućnosti EZ-a da uspostavi svoje mirovne ili druge ograničene vojne operacije, ili nezavisno ili pomoću podr�ke NATO-a. SAD se tome ne protive, ali insistiraju u poleđini i putem Britanije da uloga takvog tijela bude ograničena.
Komentirajući u vezi ovih prijedloga, kada su Francuska i Njemačka ovo izjavile pro�log vikenda, Robin Cook, ministar vanjskih poslova Velike Britanije, je rekao da bilo koje novo tijelo "neće biti zamjena za NATO". Govornici za Blair-ovu vladu su također upozorili protiv svakog zaključka da je Evropa mogla sama ići u Kosovo da su se ovi novi EZ sporazumi već bili uspostavili. "Ovo nema veze sa sukobom jačine kao na Kosovu, za koji mi stvarno nismo opremljeni, ali se radi o tome da o�tro spriječimo krize ni�eg stepena," rečeno je Financial Times-u.
Ovaj govor se o�tro razlikuje od onog kojeg je upotrijebio francuski predsjednik Jacques Chirac, koji je izjavio pro�le sedmice da će ove odluke napraviti "jedan va�ni doprinos vi�e-polarnom svijetu sa kojim je Francuska duboko vezana." On je dodao da će to biti doprinos Ujedinjenim Nacijama i Vijeću Sigurnosti (umjesto NATO-u) "dok preuzima glavnu odgovornost za mir i internacionalnu sigurnost".
Nikakvo usklađivanje i namje�tanje dogovora o sigurnosti ne mogu sami od sebe rije�iti vojni deficit između Evrope i SAD-a. Zato ministri stranih poslova pozivaju da se poveća vojna potro�nja u čitavoj Evropi, da bi osiguralo postojanje potrebnih snaga da se suoče novim prijetnjama sigurnosti, kao �to su Bosna i Kosovo. Francuska i Njemačka nagla�avaju potrebu da se razvije nezavisna satelitska tehnologija, nezadovoljni �to SAD ne dijele svoje informacija ni sa jednim NATO saveznikom osim Britanije, a o ovom se također dogovorilo u Cologne-u.
Sastanak u Cologne-u je iznio odlučnost EZ-a "da unaprijedi razvoj evropske vojne industrije," tra�eći "dalji progres u harmonizaciji vojnih potreba" sa namjerom da postanu "konkurentni i dinamični" protiv SAD-a.
Ovi prijedlozi su dobili mije�anu reakciju u evropskoj �tampi. Neki odobravaju istorijski karakter prijedloga, uprkos njihovih ograničenja, a drugi ih osuđuju kao zabludne ili na pogre�nom putu.
Uvodnik Financial Times-a 2. juna je naglasio da bilo koji novi dogovor nije zamjena za NATO, ali je rekao, "Vrijeme je da se Evropljani organizuju da gase vatru u svojim dvori�tima. Sada je do dr�ava članica da doka�u da su ozbiljni. Gospodinu Solani se trebaju dati potrebna sredstva i politička podr�ka. I Washington se treba naviknuti da slu�a nekoga na drugoj strani telefona koji će moći da im odgovori."
Philip Stevens je napisao 4. juna, "Kosovo treba da bude katalist koji će da ubijedi zapadnu Evropu da preuzmu odgovornost za svoje sopstvene poslove--da se sa zaka�njenjem uzdignu izazovu postavljenom prije deset godina padom Berlinskog Zida. Evropska Zajednica mora pokazati da je spremna da organizuje svoje oru�ane snage--i da ima političku spremnost da ih upotrebi."
Times iz Londona je, u kontrastu, rekao, "Evropljani bi trebali da se koncentri�u na usavr�avanje svoje vojne snage , a ne da se igraju svoje najdra�e ratne igre, dizajniranje ustanova."
Guardian, koji nepokorno podr�ava evropsku vojnu nezavisnost, se �alio, "Ovo neće biti zajednička evropska armija koju je Romano Prodi zamislio. To će biti poku�aj da se izvuče vi�e vrijednosti iz novca u iznosu od 120 milijardi funti kojeg evropski narod plaća za vojsku u porezima. Ova obilata suma odr�ava preko dva miliona vojnika pod oru�jem, od kojih su 750.000 regruti. Ovaj broj je mnogo veći od 1,4 miliona SAD trupa, ali on zadaje samo bijedni dio američkog vojnog udarca."
U Njemačkoj, financijski dnevnik das Handelsblatt se također �alio na "uglavnom jako nejasnu koncepciju", uzimajući u obzir da je Kosovo pokazalo "kako su Evropljani bespomoćni kada se suoče sa američkom dominacijom u vanjskoj i odbrambenoj politici."
Prije vrhovnog sastanka, francuski Liberation je napisao, "Istinski izazov je negdje drugdje i on neće biti rije�en u toku vrhunskog sastanka u Cologne-u: ovaj izazov je bud�etski i industrijski. Za evropske vojne sposobnosti je potrebna integracija evropske vojne industrije; stvaranje sposobne ustanove za programiranje; politika koja favorizuje kupovinu evropske ma�inerije i posebno ona koja zahtijeva povećanje vojnog bud�eta, je jo� dosta daleko."
U SAD-u, Internacional Herald Tribune je rekao, "Ovaj potez bi mogao biti najznačajniji od mnogih poku�aja od 1950. da se nađe zajednički evropski vojni stav pod nuklearnim ki�obranom SAD-a," ali je bio skeptičan po pitanju budućnosti toga. "Evropa se jo� uvijek skoro potpuno oslanja na SAD u nekoliko ključnih oblasti, uključujući prikupljanje elektronskih informacija, sposobnost zračnog prebacivanja velike količine opreme i vojnika, te kontrolne i komandne sposobnosti. Okr�aji na Kosovu koji su počeli za vrijeme vrhovnog sastanka EZ-a u Berlinu prije dva mjeseca, nagla�avaju nemogućnost zemalja EZ-a da samostalno postupe protiv izazova na samom njihovom pragu," pisalo je.
New York Times je napisao da ovi planovi predstavljaju jedan poku�aj da se EZ pretvori "u vojnu silu po prvi put u svojoj 42-godi�njoj istoriji," ali je dodao da "ovi dogovori za sada postoje samo na papiru. U stvarnosti, kada su saveznici NATO-a odlučili da upotrebe zračne snage da natjeraju Jugoslaviju da prihvati sporazum o Kosovu, samo su SAD imale na stotine aviona koje su mogle uključiti u borbu, i satelitske informacije i oru�ja da izvr�e napade sa minimalnim rizikom za pilote."
Međutim, bez obzira �to posrće i �to ima unutarnjih suprotnosti, likvidacija Zapadnog Evropskog Saveza, dovođenje njegovih vojnih snaga pod direktnu kontrolu EZ-a, potvrđuje neprestani raspad sporazuma sigurnosti uspostavljenih za vrijeme Hladnog Rata koji su opstajali na neospornoj vojnoj dominaciji Amerike nad Zapadnim Silama.
Zapadni Evropski Savez ima svoje porijeklo u poslije-ratnom Brussels-kom Sporazumu od 1948. za uzajamnu samo-odbranu, u kojem nisu bile uključene Njemačka i Italija. Pora�ene sile su se uključile u Zapadni Evropski Savez 1954.--tijelo ustanovljeno kao pripojak NATO alijansi (stvorenoj 1949.), i time potvrđujući glavnu ulogu SAD-a u evropskim pitanjima sigurnosti. Uglavnom pri kraju snaga, Zapadni Evropski Savez je bio reaktiviran 1984. sa namjerom da razvije zajedničku vojnu politiku i da učvrsti evropsku ulogu unutar NATO-a.
Propast staljinističkih re�ima u Istočnoj Evropi i biv�em SSSR-u krajem 1980-ih i početkom 1990-ih je stvorilo uslove u kojima su SAD dr�ale neosporno vojno vodstvo�da se izrazimo vojnim jezikom, jednopolarni svijet--kojeg su SAD od tada iskoristile sa namjerom da uspostave svoje globalne interese.
Rat u Perzijskom Zalivu 1990-91. protiv Iraka--pomoću kojeg su SAD osigurale svoju moć nad regionom Srednjeg Istoka bogatog naftom--je izazvao veći broj zahtjeva za razvijanje evropske vojne snage i nezavisnosti. Sporazum Evropskog Saveza, dogovorenim 1991, zadu�uje Evropu da uspostavi zajedničke vanjske, unutra�nje i vojne politike. Sa početkom raspada Jugoslavije 1991, tada�nji evropski komisioner Jacques Poos je izjavio da je ovo "vrijeme za Evropu", samo da bi jo� jednom do�ivio da vojna moć SAD-a ponovo dominira događajima.
Ovaj rat protiv Srbije je na kraju primorao evropske sile da formuli�u određeni plan da prevladaju svoje vojno oslanjanje na SAD. To vodi prema pojačanju militarizma na čitavom kontinentu i povećanje globalne zategnutosti u borbi za dominaciju nad svijetskim strate�kim prirodnim bogatstvima. Za ovo će biti potrebno ogromno smanjivanje izdataka za dru�tvene i socijalne potrebe. Računa se da će Evropa morati potro�iti 120 milijardi funti godi�nje da bi postala vojno nezavisna od SAD-a, �to je jednako 1% od bruto domaćeg prihoda EZ-a.